بازدید دانش آموزان از پژوهشگاه رویان

بسم الله الرحمن الرحیم

به منظور شرکت در کارگاه آشنایی با حیوانات آزمایشگاهی و تشریح روز پنج‌شنبه مورخ 1400/12/12 به مرکز آموزش سلول‌های بنیادی برای همه واقع در پژوهشگاه رویان مراجعه شد. در این مرکز مدرس مجموعه سرکار خانم نوبخت ابتدا از کارگاه قبلی سوالاتی مطرح کردند تا ذهن دانش آموزان آماده مبحث جلسه گردد.

در بخش اول کارگاه ایشان به بحث ضرورت استفاده از حیوانات آزمایشگاهی و روش‌های جایگزین استفاده از آنها و همچنین مباحث اخلاقی کار با حیوانات آزمایشگاهی پرداختند، که در این زمینه فرمودند که در ابتدای شروع پیشرفت علم از تعداد بسیار زیادی از حیوانات استفاده می شد که باعث مرگ بسیاری از آنان می‌گردید سپس با پیشرفت علم استفاده از این حیوانات محدود به تعداد اندکی گردید و به عنوان جایگزین در برخی از آزمایشات از سلول و توده‌های سلولی استفاده شد که در ادامه نیز استفاده از سلول‌ها نیز محدود گردید و به جای استفاده از میلیون‌ها سلول قرار بر استفاده از تعداد اندکی از سلول‌ها شد.

پس از ایراد این مباحث به ذکر توضیحاتی در رابطه با انواع حیواناتی که در آزمایشگاه استفاده می‌شوند و دلیل این تنوع حیوانات و یا نژاده‌های مورد استفاده پرداختند، که در ادامه به گوشه‌ای از این مطالب پرداخته شده است.

حیواناتی که در آزمایشگاه از آنها استفاده می‌شود عبارتند از : موش سفید موش (موش سوری)، موش صحرایی (موش سیاه یا اصطلاحا رت)، خوکچه‌های هندی و هامسترها و خرگوش‌ها و همچنین میمون و ...

موش سفید :

• ارزانترین و قابل دسترس ترین پستاندار آزمایشگاهی

 علت سفید بودن (زال بودن) ابتلا به بیاری زالی (آلبینیسم) یا نداشتن رنگدانه و ملانین در بدن می‌باشد. لازم به ذکر است اینگونه از موش‌ها به علت این بیماری دارای چشمانی سرخ رنگ بوده و قدرت بینایی پایین دارند.

از این موش‌ها در زمینه‌های پژوهش‌های وراثتی، پژوهش‌هایمربوط به سرطان، بیماری‌های عفونی و آزمایش‌های تشخیصی و ... استفاده می‌شود.

موش صحرایی (رت ها) :

• تفاوت بین جوندگان وحشی و آزمایشگاهی:

 اینگونه از موش‌ها دارای قدرت شنوایی بالایي بوده که سبب شده آنها نسبت به اصوات ماوراء صوت و فرکانسهاي بالا حساس باشند، یکی از نکات مهم در رابطه با این جاندار این است که به هنگام کار با آنها می باست احتیاط بیشتری صورت پذیرد زیرا هم جثه‌ی بزرگتری دارند و هم آرواره قوی‌تری که می تواند به هنگام گاز گرفتن باعث آسیب به بافت شود پس در هنگام کار با آنها از دستکش‍های مخصوص استفاده می‌شود از رت‌ها نیز در همان زمینه‌هایی که از موش‌های کوچک استفاده می‌شود می توان استفاده کرد با این تفاوت که کار کردن با آنها به علت تقیدپذیری بیشتر آنها راحت تر می‌باشد.

بنا به مورد آزمایش ممکن است که از موش‌های هم خون (خویش آمیخته) و یا غیر هم خون استفاده ‌شود.

موش‌های همخون: این موش ها حاصل آمیزش خویشاوندي ( حداقل 20 نسل متوالی آمیزش برادر - خواهر) بوده و تقریباً به همه موش هاي دیگر همان نژاد شبیه می باشند.

سیستم‌های مختلف جفت گیری در موش‌ها:

سیستم مونوگاموس : در این سیستم یک جفت موش نر و ماده با هم در یک قفس نگهداري می شوند،

سیستم تریوس:  در این سیستم 3 حیوان شامل یک موش نر و دو ماده با همدیگر در طول مدت جفتگیري، در یک قفس نگهداري می شوند

سیستم حرمسرا : در این روش، گروهی از حیوانات مشتمل بر یک نر و چهار ماده با همدیگر نگهداري میشوند

خوكچه هندي :

مناسب ترین درجه حرارت نگهداری آن‌ها ٢١ درجه سانتی گراد می باشد.

وزن بالغین حدود ٧٠٠ الی ١٢٠٠ گرم (٣ ماهگی) طول دوره بارداري ٧٢-۵٩ روز تعداد بچه‌ها در هر زایمان ۴-٣ طول دوران شیرخوارگی نوزادان ١٠ روز طول عمر این حیوان آزمایشگاهي ۵-۴ سال

از خوکچه هندی در مدلهای مختلف غربالگری در in vivo و ex vivo استفاده می شود.

همستر:

طول عمر ٣ -۵/١سال

كوتاهترین دوره بارداري (١۶روز) در بین حیوانات آزمایشگاهي

وزن تولد نوزادان ٢٠ گرم و در هنگام بلوغ ١۵٠-٩٠ گرم و سن بلوغ ٢ تا ٣ ماهگي تعداد نوزادان در هر زایش ٩ -۵ طول

نکته قابل توجه در رابطه با این حیوان این است که این موجود به میزان ویتامین دریافتی حساس می‌باشد و در رژیم غذایی روزانه آن می‌بایست حتما ویتامین وجود داشته باشد.

از همسترها در بعضی از مدل ها برای بررسی شرایط مختلف پزشکی انسان استفاده می شود. مانند: سرطان ها، بیماری های متابولیکی، بیماری های تنفسی و قلبی و عروقی.

خرگوش

عمدتا مدت عمر آنها حدود ٧ سال و طول دوران بارداري ٣۴-٣١ روز • در ھر نوبت زایمان ٨-٣ سر خرگوش • طول دوران شیرخوارگی ٣۵ روز • فاقد غده تعرق • دوران بلوغ ۶ ماھگی • غذای مصرفی روزانھ ١۵٠ گرم و آب مصرفی روزانھ ٣٠٠ میلی لیتر

در تحقیقات توکسیکولوژی (جنین)، پیروژنیک تـست و ... استفاده می‌شود.

بخش دوم (کلاس عملی):

در بخش دوم کارگاه دست گیری حیوانات آزمایشگاهی (در اینجا موش سوری) و نحوه مقید کردن آنها و همچنین نحوه تزریق (تزریق‌ها به سه روش درون صفاقی، وریدی و عضلانی) به انها آموزش داده شد همچنین نحوه خون‌گیری از آنها و تشخیص جنسیت حیوانات نیز توضیح داده شد. در ادامه دانش آموزان شروع کردند در دست گرفتن حیوانات و همچنین مقید کردن آنها و تشخیص جنسیت این حیوانات.

در مرحله آزمایش عملی بنحوه تعیین جنسیت نر و ماده بودن موش ها که از روی دستگاه تناسلی آنها انجام می‌شود ابتدا باید دم موش را گرفته سپس دست روی ستون فقرات موش حرکت داده و در ناحیه گردنی او را مهار می کنیم اگر فاصله ناحیه ادراری و مقعدی موش کم باشد موش ماده است و اگر فاصله ناحیه ادراری و مقعدی زیاد باشد موش نر است. در ادامه و برای انجام تشریح می‌بایست موش کشته شود که بدین منظور سه راه وجود دارد: یک گیوتین. دو شکست ناحیه نخاعی گردنی. سه استفاده از گاز co2.

اینجا مدرس از شکستن ناحیه نخاعی گردنی استفاده کردند سپس به تشریح موش پرداختند در ابتدا با ظرافت خاصی پوست موش را جدا کرده و به طوری که به بافتها و اندامهای حیوان آسیبی نرسد آن را تشریح کردند سپس قلب موش را که هنوز کمی ضربان داشت خارج کردند بعد از قلب هم قسمتهایی مثل کبد، شش‌ها، طحال، کلیه ها، معده و روده را خارج کردند و بعد با تشریح قسمت جمجمه مغز موش را بیرون آوردند دانش‌آموزان هم از فعالیت هایی که انجام شد بسیار لذت بردند و استفاده کردند.

در ادامه تصاویری از این کارگاه ارائه می‌شود. اما با توجه به مسائل اخلاق کار با حیوانات تصاویری از تشریح گرفته نشده است.